Nuri İyem’in “Nalbant” Eserinin Erwin Panofsky’nin İkonografik ve İkonolojik Eleştiri Yöntemiyle Analizi

Abstract

20. yüzyıl Türk resminin önde gelen sanatçılarından biri olan Nuri İyem, eserlerinde toplumsal gerçekçilik anlayışını benimseyen, figüratif anlatımı güçlü bir ressam olarak dikkat çeker. Anadolu insanını, özellikle kadınları ve emekçileri sade fakat derinlikli bir biçimde yansıttığı yapıtlarıyla tanınır. Bu çalışmada sanatçının kırsal yaşamı ve emeği merkezine aldığı “Nalbant” isimli eseri, Alman sanat tarihçisi Erwin Panofsky tarafından geliştirilen “İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi Yöntemi” temel alınarak analiz edilmiştir.

Panofsky’nin yöntemi, sanat eserlerini anlamlandırmada üç aşamalı bir inceleme önerir: ön ikonografik betimleme, ikonografik çözümleme ve ikonolojik yorum. Bu yaklaşımla, “Nalbant” eserindeki figürün duruşu, kıyafeti, çalışma mekânı gibi ögeler öncelikle betimlenmiş; ardından bu unsurların tarihsel ve kültürel bağlamdaki anlamları yorumlanmıştır. Son aşamada ise eserin altında yatan dünya görüşü, toplumsal ve düşünsel yapı irdelenmiştir.

Yapılan analiz sonucunda, İyem’in “Nalbant” eserinde zanaatkâr bir figür aracılığıyla, emek, üretim ve kimlik kavramlarını simgeleyen çok katmanlı bir anlatı sunduğu görülmüştür. Bu bağlamda Panofsky’nin yöntemi, eserin derin yapısını anlamlandırmada etkili bir araç olmuş; sanatın düşünsel bir ifade biçimi olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur.